Depremler sonrası uzmanlardan Şili formülü önerisi: Bırakın yıkılmayı binalar hasar almıyor

Ä°zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (Ä°YTE) Ä°nÅŸaat MühendisliÄŸi Bölümü Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Cemalettin Dönmez, KahramanmaraÅŸ merkezli 11 ili etkileyen depremlerin ardından arama-kurtarma ekiplerinin çalışmaları sonrası 8 kiÅŸilik bir ekiple Hatay’ın merkez Antakya ilçesine gidip, 500 binada hasar tespit çalışması yaptığını belirtti. Bölgede binaların hasar boyutunu belgelemek için çalıştıklarını ifade eden Prof. Dr. Dönmez, 4’üncü günde enkazların neden olduÄŸu toz sonucu ekibin yarısının hastalanıp, Ä°zmir’e geri dönmek zorunda kaldığını dile getirdi. Hatay’da 2000 yılı öncesinde inÅŸa edilen bina sayısının çok olması nedeniyle en ağır hasar alan bölgenin Antakya olduÄŸunu söyleyen Prof. Dr. Dönmez, “Saraykent Mahallesi’nde 131 binada inceleme yaptık. Saraykent ÅŸehrin yeni geliÅŸen bir bölgesi. 2010 sonrası inÅŸa edilen binaların oluÅŸturduÄŸu bölge, merkezden farklı olarak büyük oranda ayaktaydı. 131 binadan 1’i yıkılmış, 2’sinin ise acil yıkılması gerekiyordu. Geri kalanının yüzde 90’ı ağır hasarlıydı ama ayaktaydı. Bu binalar yıkılacak olsa da insanların canını kurtarabildiÄŸi anlamına geliyor” ifadelerini kullandı.

“BÄ°NALAR BIRAKIN YIKILMAYI YA HASAR ALMIYOR YA DA ÇOK AZ ALIYOR”

Ä°nÅŸaat mühendislerinin ÅŸartnameye göre tasarım yaptığını söyleyen Prof. Dr. Dönmez, yapılarda belli miktarda perdeyi zorunlu tutan ‘Åžili formülü’nün önemini vurguladı. Can kayıplarını önlemesinin yanı sıra inÅŸaat maliyetlerinde de bir sigorta olarak kabul edilebilecek bu formülün uygulanması gerektiÄŸini anlatan Prof. Dr. Dönmez, sözlerine şöyle devam etti: “Mühendisin tercihine göre performansı deÄŸiÅŸiyor. Åžartname bu konuda açık. UzmanlaÅŸmaya sahip olmayan mühendisler bir reçete uygular. Yapılar ÅŸartnameye göre hayat kurtardı ama söz konusu bölgede 131 binayı kaybettik. Ä°nsanlarda oluÅŸan psikoloji ve milli servet kaybını da düşünmek gerekiyor. ‘Åžili formülü’nü uygulamak yapı maliyetlerini yüzde 5-10 civarında arttıracaktır ama kayıplarımızı düşündüğünüzde bu formül bir sigorta olabilirdi. ‘Åžili formülü’, binanın güçlendirilmesinde, binaya perde eklenmesi ÅŸeklinde uygulanıyor. ‘Åžili formülü’nün esası da buna dayanıyor. Yani dolgu duvarlar, beton duvar haline getiriliyor. Bu formül uygulandığında binalar bırakın yıkılmayı ya hasar almıyor ya da çok az alıyor. Kayıp azalıyor. TOKÄ° yapılarının iyi performans gösterdiÄŸi söyleniyor. Bunun da nedeni tünel kalıp kullanımıdır, yani bu binalarda yoÄŸun miktarda perde duvar var demektir. Perde duvar kullanımı ÅŸart koÅŸulabilir. DoÄŸru uygulanırsa bu yeni yapılan binaların performansını çok iyi hale getirir.”

YASAL DÃœZENLEME Ä°HTÄ°YACI

Ãœniversitelerde deprem tasarımı yapacak mühendislerin uzmanlaÅŸmasına yol açacak bir düzenleme gerektiÄŸini kaydeden Prof. Dr. Dönmez, Ä°YTE olarak eÄŸitim planında sınırlı da olsa bir deÄŸiÅŸiklik yapabileceklerini dile getirdi. UzmanlaÅŸmış mühendislere ihtiyaç duyulduÄŸunu belirten Prof. Dr. Dönmez, “Ä°nÅŸaat mühendislerinin yetkilerinin uzmanlaÅŸabildiÄŸi konulara göre tanımlanması konusunda bir yasal düzenleme gerekiyor. 20 yıldır bunun kavgasını veriyoruz. Ä°nÅŸaat mühendisleri odası ve üniversiteler büyük çaba gösterdi ama hayata geçirilmedi. Yasal düzenleme olmadan eÄŸitimin kendi kendini bu duruma adapte edebilmesi baÅŸka ihtiyaçlar sebebiyle mümkün deÄŸil. Her mühendise bu yetki verilemez. Bilgiyi elde edip, tecrübe kazandıktan sonra depreme karşı tasarımların yapılması için izin verilmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.