Diyarbakır’dan geçen Dicle Nehri, dünyada kaçıncı sırada?

Dicle Nehri, tarihte Mezopotamya medeniyetlerinin kurulmasına ev sahipliği yapan ve suladığı verimli topraklarla bilinen önemli bir nehirdir. Doğduğu Türkiye’den Suriye ve Irak’a uzanan Dicle, Fırat Nehri ile birleşerek Şattülarap’ta son bulur. Ancak Dicle, sadece tarihi ve kültürel önemiyle değil, uzunluğu ve su kaynaklarıyla da dikkat çeken bir nehirdir. İşte, dünyanın en uzun nehirleri arasında yer alan Dicle Nehri’nin özellikleri ve sıralamadaki yeri.

DİCLE NEHRİ VE DÜNYANIN EN UZUN NEHİRLERİ SIRALAMASI

Dicle Nehri, dünyanın en uzun nehirleri arasında 64. sırada bulunmakta ve toplam uzunluğu 1,900 kilometredir.
Dicle Nehri’nin uzunluğu 1900 kilometre olmasına rağmen, dünyanın en uzun nehirleri listesinde Amazon, Nil ve Yangtze gibi nehirlerin gerisinde yer alır. Dicle, bölgesel olarak büyük bir öneme sahip olsa da dünya sıralamasında ilk sıralarda yer almaz. Bununla birlikte, suladığı alan ve sağladığı ekosistem açısından oldukça değerlidir.

DİCLE NEHRİ NEREDEN DOĞAR VE NEREYE AKAR?

Dicle Nehri, Türkiye’nin Elazığ iline bağlı Sivrice ilçesindeki Hazar Gölü yakınlarında bulunan kaynaklardan doğar. Türkiye topraklarında doğan bu nehir, Diyarbakır ve Batman şehirlerinden geçerek Türkiye, Suriye ve Irak boyunca akarak uzun yolculuğunu tamamlar. Fırat Nehri ile birleşip Basra Körfezi’ne dökülerek Şattülarap adını alır. Dicle’nin toplam uzunluğu 1900 kilometreye ulaşır ve bu uzunluğun 523 kilometresi Türkiye topraklarında bulunur.

TARİHİ VE KÜLTÜREL ÖNEMİ

Dicle, Mezopotamya medeniyetlerinin doğduğu bölgede yer almasıyla bilinir. Antik dönemde Dicle Nehri, suladığı verimli topraklar sayesinde bu bölgede tarım ve ticaretin gelişmesine olanak sağlamıştır. Dicle’nin kıyısında Amed (Diyarbakır), Hasankeyf, Ninova, Nemrut ve Asur gibi önemli şehirler kurulmuştur. Bu şehirlerdeki kalıntılar, Dicle’nin tarih boyunca ne denli büyük bir öneme sahip olduğunu gösterir.

SULARININ HIZI VE REJİMİ

Dicle Nehri, yaz aylarının sonuna doğru sularında azalma yaşarken, ilkbaharda karların erimesiyle su seviyesi yükselir. Ortalama debisi 360 m³/sn olan Dicle, Eylül ayında 55 m³/sn gibi düşük seviyelere inerken, Şubat ayında 2263 m³/sn debiye ulaşır. 
Rejimindeki bu düzensizlik, Dicle’nin taşkınlar yapmasına sebep olur. Bu taşkınları kontrol altına almak amacıyla nehir boyunca setler ve barajlar inşa edilmiştir. Özellikle Samarra ve Kut barajları, taşkın riskini azaltmak için 20. yüzyılda yapılan önemli yapıtlardandır.

ÜZERİNDEKİ HİDROELEKTRİK SANTRALLER

Dicle Nehri üzerinde enerji üretimi ve taşkın kontrolü için birçok hidroelektrik santrali kurulmuştur. Bu santraller arasında Kralkızı, Batman ve Dicle barajları bulunur. Özellikle Türkiye’nin önemli enerji projelerinden biri olan Ilısu Barajı, Dicle üzerinde inşa edilen en büyük barajlardan biridir. Bu barajlar hem enerji ihtiyacını karşılar hem de tarımsal sulama açısından bölgeye katkı sağlar.

ETİMOLOJİSİ VE FARKLI DİLLERDEKİ İSİMLERİ

Dicle ismi, Sümer dilinde “akan su” anlamına gelen “İdigna” veya “İdigina” kelimelerinden türemiştir. Bu isim zamanla Elamca, Akatça, Eski Farsça ve Yunanca gibi farklı dillere uyarlanmış ve “Tigris” ismi olarak günümüze ulaşmıştır. Modern Türkçe ve Arapçada Dicle olarak bilinen nehir, Kürtçede “dicle” veya “dîjle” olarak anılmaktadır. Dünyada ise genel olarak Yunanca kökenli Tigris ismiyle bilinir.

EKOLOJİK VE ÇEVRESEL ÖNEMİ

Dicle Nehri, sahip olduğu biyolojik çeşitlilik ve ekosistem ile çevresel anlamda büyük bir öneme sahiptir. Nehir boyunca çeşitli balık türleri, kuşlar ve bitki örtüsü bulunur. Ancak özellikle tarımsal alanlarda yapılan aşırı sulama ve sanayi atıkları nedeniyle Dicle Nehri’nin ekosistemi zamanla zarar görmektedir. Çevresel önlemler ve su kaynaklarının daha verimli kullanılması, Dicle’nin sağlıklı bir şekilde akmasını sağlamak için önemlidir.

Dicle Nehri, yalnızca Mezopotamya’nın değil, dünya tarihinde de özel bir yere sahiptir. Coğrafi konumu, suladığı alan ve tarih boyunca taşıdığı kültürel miras ile bu topraklara hayat vermeye devam etmektedir. Günümüzde Dicle’nin korunması, bölgenin tarımsal faaliyetlerinin sürdürülebilirliği ve çevre sağlığı açısından büyük önem taşır.

KAYNAK: guneydoguekspres /  Ali Çekdar KORKMA