Yeni tehlikenin adı üçlü salgın! Hızla yayılıyor, 3 ay geçmiyor, koronadan beter!

Halk sağlığı uzmanları, kış ayları yaklaştıkça üç salgının bir arada görülmeye başladığını belirtiyor. Üç hastalık da benzer semptomlara neden olduğundan uzmana danışmadan ayırt etmek çok zorlaşıyor.

Merkez üssü Wuhan’da başlayıp yeryüzünün tamamına yayıldıktan sonra 6 buçuk milyondan fazla insanın ölümüne neden olan koronavirüs pandemisinin etkileri henüz tamamıyla sona ermemişken, uzmanlardan peş peşe kritik uyarılar geliyor.

Kasım ayı ile birlikte tavan yaptı

Halk sağlığı uzmanları, kış ayları yaklaştıkça üç salgının bir arada görülmeye başladığını belirtiyor. Üç hastalık da benzer semptomlara neden olduğundan uzmana danışmadan ayırt etmek çok zorlaşıyor.

Açılımı Respiratuar Sinsisyal Virüs olan RSV, solunum yolu enfeksiyonlarına neden olarak bebeklerde, bağışıklığı zayıf kişilerde ve yaşlılarda hayati tehlike teşkil ediyor.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre, yılda yaklaşık 177 bin yaşlı, RSV nedeniyle hastaneye kaldırılıyor ve yaklaşık 14 bin kişi hayatını kaybediyor.

RSV vakarı giderek arttı; aman dikkat

Koronavirüs pandemisiyle birlikte son iki yılda uzmanlar, kış aylarında aynı anda hem gribe hem de Kovid’e yakalanma riskine dair uyarmıştı. Ancak bu kış RSV vakaları artış gösterdiği için salgın riski, üç hastalığı içerir hale geldi.

RSV, Kovid-19 ve gribin birlikte görülmesi, halk sağlığı uzmanlarının yeni bir terim ortaya atmasına da neden oldu: “Üçlü salgın”.

Her yıl 100 ila 200 bin bebek bu yüzden ölüyor

Yeni bir çalışma, dünya genelinde 5 yaşın altındaki sağlıklı çocukların her 50’sinden birinin ölümünün, şu anda ABD’de ortaya çıkan yaygın virüsten kaynaklandığını tahmin ediyor: Respiratuar Sinsityal Virüs veya RSV. Ve araştırmacıların tahminlerine göre, yüksek gelirli ülkeler de dahil olmak üzere zamanında doğan ve sağlıklı olan her 56 bebekten 1’i yaşamın ilk yılında RSV ile hastaneye kaldırılacak.

Lancet dergisinde Perşembe günü yayınlanan çalışmanın yazarları, virüsün özellikle prematüre ve tıbbi olarak hassas bebekler için tehlikeli olduğu belirtti, ancak “dünya çapında bebeklerde önemli bir hastalık yüküne” neden olduğunu da ekledi.

Diğer araştırmalar ise, önceden mevcut rahatsızlıkları olan ve RSV nedeniyle hastaneye kaldırılan çocukların sayısını inceledi. Ancak yapılan yeni çalışma, sağlıklı çocukların sayılarını ilk inceleyenlerden biri olma özelliğini taşıyor.

CNN International’ın aktardığına göre, çalışmaya katılan her bin çocuktan 1’i mekanik ventilatörden nefes alma konusunda yardım almak için yoğun bakım ünitesine alındı. Bu bakım, hayati önem taşıyor: Dünyanın hastane bakımı eksikliği olan bölgelerinde ölüm riski son derece yüksek.

Küresel olarak RSV, bir çocuğun yaşamının ilk yılındaki ölüm nedenleri incelendiğinde sıtmadan sonra ikinci sırada yer alıyor. Doktor Louis Bont, her yıl 100 bin ila 200 bin bebeğin virüs nedeniyle hayatını kaybettiğini söyledi.

Kasım ve Mart arasına dikkat

Yüksek gelirli ülkelerde RSV kaynaklı daha az ölüm var ancak virüs hala tehlikeli bir ölüm oranına sahip. Reno Nevada Üniversitesi’nde pediatri kürsüsü ve pediatri uzmanı medikal yönetici Dr. Kristina Deeter, hastaneye yatışın bile ciddi etkilere sahip olduğunu aktardı.

Sağlık uzmanları Kasım ile Mart ayları arasındaki sürenin “viral mevsim” olduğunu biliyor ve RSV ile diğer solunum problemleri için buna göre planlama yapmaları gerekiyor.

Üstelik hastalığın etkisi sadece çocuklar üzerinde değil. Yaşlılar ve bağışıklık sistemi güçlü olmayan kişiler için de RSV, büyük bir tehlike oluşturuyor.

Nereden çıktı bu RSV?

Aslında RSV enfeksiyonu sonbahar, kış ve ilkbaharda sık görülen bir rahatsızlık. Ancak 2020 ve 2021’de, yani Kovid-19 pandemisinin zirve dönemlerinde maske ve sosyal mesafe önlemleri, grip ve RSV vakalarında keskin bir düşüş sağlamıştı.

Koronavirüsün Omicron varyantının hastalığın daha hafif seyretmesini sağlamasıyla birlikte bu önlemler Çin dışında neredeyse tüm ülkelerde gevşetildi. Bu durum, grip ve RSV enfeksiyonlarındaki artışı da beraberinde getirdi.

ABD’de RSV vakaları daha şimdiden sağlık sisteminin kapasitesini zorlamaya başladı. Normal yıllarda bile RSV, özellikle sonbahar ve kış aylarında binlerce çocuğun hastaneye götürülmesiyle sonuçlanıyor. Ancak uzmanlar son dönemde vaka sayısında ciddi bir artış olduğunu söylüyor.

“Bağışıklık geliştiremediler”

RSV vakalarındaki artışın bir diğer önemli nedeni de yüzyüze eğitime geri dönülmesi. Genellikle çocukların bu virüslere maruz kaldığı, sonra da ailelerine bulaştırdığı düşünülüyor.

Maske ve mesafe önlemleri önceki yıllarda RSV ve grip vakalarını azaltsa da çocuklar üzerinde muhtemelen olumsuz bir etki de yarattı.

Uzmanlara göre pandemiden hemen önce veya pandemi sırasında doğan çocuklar, bunun gibi yaygın virüslere yeterince maruz kalmadığı için bağışıklık kazanamadı.

ABD’nin Boston kentindeki Mass General Brigham’da pediatri bölümünün direktörü Dr. Vandana Madhavan, şöyle söylüyor:

“Kreşte, anaokulunda ya da dışarıda, bu virüslere sürekli maruz kalmamış bir sürü küçük çocuğumuz oldu. Bu yüzden şimdi virüse maruz kalıyorlar ve bu onları gerçekten çok etkiliyor.”

Uzmanlar bu nedenle özellikle ABD’deki acil servislerin RSV semptomları gösteren çocuklarla dolup taştığını söylüyor.

“Bu kış ne göreceğimizi bilmiyoruz”

Madhavan ayrıca, “Umarım bu da yeni normalimiz olmaz” ifadelerini kullanıyor. “Ancak bu yıl için endişeliyiz” diyen pediatrist, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Özellikle de kışa doğru ilerlerken ne göreceğimizi bilmiyoruz.”

RSV belirtileri

RSV’yle enfekte olan çoğu sağlıklı yetişkinde virüs, soğuk algınlığı veya grip semptomlarına benzer belirtilere neden oluyor. En yaygınları arasında burun akıntısı, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı ve öksürük var.

Ancak hırıltı ve balgamlı öksürük; enfeksiyonun kötüleştiğini ve alt solunum yollarına yayılarak bronşiyolite (akciğerdeki küçük hava yollarının iltihabı) veya zatürreye (akciğer enfeksiyonu) neden olduğu anlamına gelebilir.

RSV nasıl bulaşır?

Diğer solunum yolu enfeksiyonları gibi, RSV de epey bulaşıcı. Havadan bulaşan virüs hapşırma, öksürme ve öpüşme yoluyla yayılıyor.

Virüsün vücuda gözler, burun veya ağız yoluyla girebileceği belirtiliyor. Aynı zamanda kontamine yüzeylere veya nesnelere dokunduktan sonra yüzlerine dokunan kişilere de bulaşabilir.

RSV genellikle üç ila 8 gün boyunca bulaşıcılığını koruyor. Ancak CDC’ye göre enfekte bebekler ve bağışıklık sistemi zayıf olanlar, virüsü 4 hafta boyunca yaymaya devam edebilir.

Kimler risk grubunda?

Bağışıklık sistemi zayıf olan veya altta yatan kalp ya da akciğer hastalığı gibi rahatsızlıklardan mustarip 65 yaş ve üstü yetişkinler, en yüksek risk grubunda.

ABD’deki Montefiore Sağlık Sistemi’nde bulaşıcı hastalıklar uzmanı ve Albert Einstein Tıp Fakültesi’nde öğretim üyesi Inessa Gendlina, “Bu, yaşlı yetişkinlerin daha az akciğer kapasitesine sahip olmasından kaynaklanıyor” diyor.

Şiddetli RSV hastalığı; mevcut kalp rahatsızlıkları, astım veya kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) semptomlarını da kötüleştirebilir.

ABD’nin saygın kurumlarından Mayo Clinic’te bulaşıcı hastalık uzmanı Aditya Shah, “Bu risk faktörlerine sahip olmayan hastalarda sonuçlar daha iyi” ifadelerini kullanıyor.

Çocuklar için riskli mi?

CDC’ye neredeyse tüm çocuklar 2 yaşına geldiklerinde RSV enfeksiyonuna yakalanıyor. Çoğu durumda, sağlıklı yetişkinlerde olduğu gibi, çocuklar da hastalığı hafif, soğuk algınlığı benzeri semptomlarla atlatıyor. Ancak bu, hiç risk olmadığı anlamına gelmiyor. Virüs, özellikle bebeklerde ve 5 yaşın altındaki çocuklarda şiddetli bronşit veya zatürreye neden olabilir.

Aşısı var mı?

Grip ve Kovid-19’un aksine halihazırda bir RSV aşısı yok. 50 yıllık araştırmalara rağmen, onlarca RSV aşı adayı halen geliştirme aşamasında. Diğer yandan, bunlardan en az 4’ü, yaşlılar üzerinde yapılan denemelerde umut verici sonuçlar gösteriyor.